นิทานเรื่องสั้นของท่านพุทธทาส เรื่อง คนกับสุนัข เป็นคำสอนที่เปรียบเทียบให้เห็นถึงความรู้สึกอันเป็นสุขที่พอดีระหว่างสุนัขและคนผู้ที่เป็นเจ้าของ จะแตกต่างกันอย่างไร

อากาศจะวิปริต เพราะความเปลี่ยนแปลง ไปตามฤดูกาล ของ แดด ลม ฝน หรือสิ่งแวดล้อม จะสับสน เพราะการ โยกย้ายรื้อถอน อย่างชุลมุน วุ่นวายของมนุษย์เอง สักเพียงใด สุนัขของเขา ก็ยังพยายาม ค้นหาจนพบที่หลับนอน อันเป็นสุขสมใจ มันจนได้ มันย้ายที่ ไปลองนอน ตรงนั้นนิด ตรงนั้นหน่อย ลองนอนดู เพียงสองสามนาที เท่านั้น มันก็รู้ว่า เหมาะ หรือ ไม่เหมาะ ถ้าไม่เหมาะ ก็ย้ายใหม่!  มันทำดังนี้เรื่อยไป ไม่กี่ครั้ง ก็พบที่อันเป็นสุขจริง และหลับสนิท มันไม่เป็นโรคเรื้อน ชนิดที่ ต้องเกา อยู่เสมอ จนหาที่นอน อันเป็นสุขไม่พบในโลกนี้!

แต่สำหรับ เจ้าของมันเองนั้น อะไรๆ ที่ใดๆ อย่างไหนๆ ระดับไหนๆ ก็ไม่เคย ให้ความเป็นสุข และพอใจ ดิ้นรน จนตาย จิตก็ไม่เคย ประสบกับภาวะ แห่งความสะอาดสว่างและสงบเย็น ที่แม้เพียงแต่ จะทำให้ หลับสนิทจริงๆ ได้ เขาตกอยู่ในลักษณะ ของสุนัข โรคเรื้อน ชนิดที่ต้องการ ข่วนตัวเองอยู่เสมอ! เขาไม่สามารถ ทำให้เกิดการ โยกย้าย เปลี่ยนแปลง ชนิดที่ค่อยๆ เลื่อนสูงขึ้นไป จนกระทั่ง พบสภาพ อันเป็นที่จุใจ ดังเช่น สุนัขของเขาเอง ซึ่งไม่กี่นาที ก็ค้นพบ ที่นอน อันสุขสงบ ทั้งๆ ที่มัน เป็นเพียง สุนัข แต่เขา ก็ยังเป็นถึง อาจารย์ ที่ทำการ ฝึกสอน อะไรหลายๆ อย่างให้สุนัขของเขา ทุกวัน ด้วยความขยัน และบางครั้ง ยังแถมตีมัน ด้วยเพราะ เขาถือว่า เขาเป็นนายของมัน

เรื่องสั้น นิทานเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า: มันเป็นการ เหลือวิสัยของพระเป็นเจ้า หรือ สิ่งใดๆ ทั้งสิ้น ที่จะทำให้สุนัขนั้น เต็มไปด้วย ความดิ้นรน ทะเยอทะยาน และวิตก กังวล นานาประการ จนค้นหา ที่นอนหลับสนิท ไม่ได้ อย่างเจ้าของ ของมันเอง ความอยาก ได้นั่นได้นี่ มีนั่น มีนี่ เป็นนั่น เป็นนี่ อย่าง ไม่มี ขอบเขต ของเขา จนกระทั่ง ได้เป็นเจ้าของ และเป็น ครูบาอาจารย์ ของสุนัข แล้ว ก็ยังหาโอกาส สงบอารมณ์ ให้มาก และให้เหมือน แม้สุนัข ตัวนั้น ก็ไม่ได้ เพราะฉะนั้น ใครเล่า จะเป็นที่น่า สมเพชกว่าใคร ในระหว่าง สิ่งมีชีวิตทั้งสองนี้

นิทานสอนใจ นิทานเรื่องสั้น คัดจากหนังสือ นิทานเซ็น มหรสพทางวิญญาณเพื่อจริยธรรม เล่าโดย.. ท่านพุทธทาสภิกขุ แห่งสวนโมกขพลาราม ณ หอประชุมคุรุสภา พุทธศักราช ๒๕๐๕ พิมพ์โดย ธรรมสภา