ธรรมบรรยายของท่าน ว. วชิรเมธีชุดนี้ จัดโดยกลุ่มกัลยาณธรรม ณ สำนักเสริมศึกษาและบริการสังคม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์  เป็นธรรมบรรยายในลักษณะให้เราฝึกเจริญสติไปในตัว โดยให้เรากลับมาพิจารณาขันธ์ 5 อันประกอบด้วย กาย เวทนา (ความรู้สึก) สัญญา (ความจำได้หมายรู้) สังขาร (ความคิดปรุงแต่ง) และ วิญญาณ ซึ่งท่านเน้นตัว "สังขาร" โดยเฉพาะว่ามีอิทธิพลกับชีวิตเรามาก ซึ่งความคิดมีพลังที่จะเหนี่ยวนำการกระทำไปทางไหนก็ได้ ทำอย่างไรจึงจะเท่า ทันความคิดที่ไม่ดี และส่งเสริมการคิดดี คิดเป็น คิดให้ถูกต้อง เพื่อการใช้ชีวิตอย่างไม่ประมาท จึงจัดแบ่งเป็นตอนๆ เพื่อการศึกษาอย่างค่อยเป็นค่อยไป

เนื้อเรื่อง

วันนี้ อาตมภาพจะพูดถึงเรื่องวิธีคิดตามหลักพุทธธรรม ชื่อรองก็คือคิดเป็น คิดถูก คิดดี คิดมีประโยชน์ แต่ก่อนที่จะพูดถึงวิธีคิด อาตมภาพใคร่ขอเจริญพรทุกท่านทุกคนได้ยืดตัวขึ้นมา ประสานมือไว้ที่หน้าตัก เราจะทำตัวให้เป็นภาชนะพร้อมที่จะรองรับหยาดฝนแห่งพระธรรมคำสอนของพระ พุทธเจ้า ตัวอาตมภาพเองเป็นเพียงผู้สื่อสารเท่านั้น สิ่งที่จะไหลหลั่งออกจากตัวอาตมภาพหรือของครูบาอาจารย์ทุกท่านที่ท่านทั้ง หลายมาฟังธรรมเป็นธรรมะของพระพุทธเจ้า ไม่ใช่ของครูบาอาจารย์ท่านใดท่านหนึ่ง เพราะฉะนั้นเราเพียงเป็นสะพาน แห่งธรรม ก่อนที่เราจะฟังธรรม เราจึงควรถวายความเคารพพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าทรงยิ่งใหญ่อยู่ได้ก็เพราะทรงสอนสติปัฏฐาน 4 เพราะฉะนั้นจากนี้เป็นต้นไป เจริญพรทุกท่านหลับตา เมื่อได้ยินเสียงระฆังดังขึ้นขอให้ทุกคนอยู่กับลมหายใจ

ทีนี้ให้เรา ทุกคนเจริญสติ นอกจากรำลึกนึกถึงและถวายความเคารพพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์แล้ว สิ่งหนึ่งที่สำคัญมากก็คือขอให้เราได้รู้เนื้อรู้ตัว คำว่ารู้เนื้อรู้ตัวคำเดียวสั้นๆ คำนี้คือหลักใหญ่ใจความทั้งหมดของพระพุทธศาสนา ถ้ามีใครมาถามว่าพระพุทธเจ้าสอนอะไร ตอบว่าพระองค์สอนให้รู้เนื้อรู้ตัว เอาแค่นี้จบเลย เมื่อเรารู้เนื้อรู้ตัวเราก็จะรู้ต่อไปว่าเมื่อฟัง ธรรมเราควรจะฟังอย่างไร แต่ถ้าเราไม่รู้เนื้อรู้ตัวในขณะฟังธรรมเราก็จะปล่อยให้เสียงโทรศัพท์ดัง อาจจะปล่อยให้ตัวเองชวนเพื่อนคุย หรือบางทีก็อาจจะคิดฟุ้งไปข้างนอก แต่ถ้าเรารู้เนื้อรู้ตัว เสียงธรรมะกับโสตประสาทของเราอยู่ที่เดียวกัน ทำได้ถึงขนาดนั้น ท่านจะฟังพร้อมๆ กับการเจริญสติ พอเจริญสติเป็น สมาธิก็มา พอสมาธิมาความเฉียบคมทางปัญญาย่อมเกิด

ด้วยเหตุนี้เวลามีคน ฟังพระพุทธเจ้าเทศน์ในครั้งพุทธกาล คนบางคนบรรลุธรรมทั้งๆ ที่ยืนฟัง คนบางคนบรรลุธรรมทั้งๆ ที่นั่งฟัง เพราะอะไร เขาใช้ใจฟัง ใช้โสตประสาทรับสัมผัส แต่ใช้หัวใจฟัง ถ้าเราใช้หัวใจฟัง เมื่อสติปัญญาบารมีมีเป็นพื้นฐานอยู่พอสมควรอาจจะเข้าถึงธรรมทั้งๆ ที่นั่งอยู่บนเก้าอี้นี้เอง นี่คือเคล็ดลับที่มีคนมักจะถามว่าทำไม ครั้งพุทธกาลจึงมีคนบรรลุธรรมมากมายเหลือเกินเมื่อฟังธรรมจบ แต่ทำไมทุกวันนี้คนก็ฟังธรรมเหมือนกันจึงไม่ค่อยบรรลุ

คำตอบก็คือคน สมัยพุทธกาลใช้โสตประสาทรับเสียง แล้วใช้หัวใจฟัง ต่างจากคนทุกวันนี้ใช้หูฟังแล้วก็ปล่อยให้ผ่านออกไปที่หูอีกข้างหนึ่ง ฟังเหมือนกัน บรรลุเหมือนกัน แต่ว่าคนสมัยก่อนบรรลุธรรม คนสมัยนี้ฟังเสร็จแล้วก็บรรลุความสงสัย ความฟุ้งซ่าน ไม่ถึงแก่นธรรม แต่ว่าเวลาทุกข์ถึงแก่นทุกข์ทุกที แปลกมาก เวลาปฏิบัติธรรมตามหาแก่นไม่ค่อยเจอ แต่เวลาทุกข์ ทุกข์เต็มเปา ทำไมจึงเป็นอย่างนั้น ก็เพราะว่าเราไม่มีหลัก

หลักอย่างหนึ่งในการ ปฏิบัติธรรมก็คือการคิด บางท่านอธิบายว่าในการฝึกสมาธิภาวนาไม่มีการคิด มีแต่การตามรู้ จริงที่ว่า ศีล สมาธิ ปัญญา ไปด้วยกัน ไม่ใช่ในวิปัสสนาไม่มีความคิด มี และสำคัญมาก ทีนี้ก่อนจะพูดถึงวิธีคิดตามหลักพุทธธรรมอาตมาจะเล่าเรื่องเรื่องหนึ่งให้ฟัง หากเราท่านทั้งหลายเคยอ่านวรรณกรรมชั้นยอดทางพระพุทธศาสนาซึ่ง ประพันธ์โดยนักเขียนชาวต่างประเทศคือคาร์ล อดอล์ฟ เจลเลอร์รุป ชาวเดนมาร์ก วรรณกรรมชิ้นนั้นชื่อ “กามนิต”  กามนิตก็เหมือนเราท่านทั้งหลาย คือเป็นผู้ครองเรือนแล้วก็พบกับปัญหาชีวิตคู่ ทุกข์หนักหนาสาหัส ต่อมาได้ยินข่าวคราวว่าพระพุทธองค์เสด็จมายังบ้านเมืองของตน จึงปรารถนาจะไปเฝ้า ตัดใจทิ้งครอบครัว ทำตัวเป็นอนาคาริกออกจากบ้านมุ่งไปหาพระพุทธองค์ ไปมันทุกหนทุกแห่ง

(อ่านต่อฉบับหน้า)  "ว.วชิรเมธี" คมชัดลึก