ตามโบราณราชประเพณี พระมหากษัตริย์ไทยทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระอารามเพื่อเป็นพระราชกุศลถวายไว้ในพระพุทธศาสนา พระอารามที่โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้นดังกล่าวเรียกว่า พระอารามหลวง วัดปทุมวนารามราชวรวิหาร เป็นพระอารามหลวงที่ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาขึ้นเมื่อปี ๒๔๐๐ พระราชทานเป็นพระอารามใน สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ซึ่งมีพระราชโอรสคือ สมเด็จเจ้าฟ้าชายจุฬาลงกรณ์ ต่อมาได้เสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติเป็น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

เมื่อมีการปฏิสังขรณ์วัดปทุมวนารามฯ ในช่วงรัชสมัยของพระองค์ ได้พระราชทานเครื่องไม้เก่า กระเบื้องและสิ่งปลูกสร้างจาก วังสระปทุมวัน มาร่วมบูรณปฏิสังขรณ์ด้วย อีกทั้งยังได้โปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้เจ้าอาวาสจำหน่ายอิฐหัก, ปูนที่รื้อลงจากพลับพลา และตำหนักเก๋งที่วังสระปทุมวัน เพื่อนำเงินไปร่วมในการบูรณปฏิสังขรณ์วัดอีกจำนวนหนึ่ง นอกจากนี้ สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา ( เจ้าจอมมารดาเปี่ยม พระสนมเอกในรัชกาลที่ ๔) ทรงบริจาคทรัพย์สร้าง ศาลาจตุรมุข ถวายไว้แก่วัดปทุมวนารามฯ ต่อมาศาลาหลังนี้ชำรุดทรุดโทรมลงมาก สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า พระราชธิดาใน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และ สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา ซึ่งทรงผูกพันกับวัดนี้เป็นอย่างมาก จึงได้ทรงสร้างศาลาขึ้นใหม่ โดยย้ายไปอยู่แนวคลองอรชร เพื่อใช้เป็นโรงเรียนพระปริยัติธรรม ที่หน้ามุขด้านทิศตะวันออกของโรงเรียนแห่งนี้ สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ยังได้ทรงสร้าง พระสถูปเจดีย์ ขึ้นเพื่อบรรจุพระสรีรางคารของผู้ที่สืบสายตรงของพระองค์ ดังนี้

 ๑.พระบรมราชสรีรางคารส่วนหนึ่ง ของ สมเด็จพระบรมราชชนก บรรจุเมื่อปี ๒๔๗๒

 สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ทรงเป็นพระโอรสใน พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และ สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า ก่อนเสด็จสวรรคตสมเด็จพระบรมราชชนกได้กราบบังคมทูลพระราชมารดา ให้บรรจุพระบรมราชสรีรางคารส่วนหนึ่งของพระองค์ไว้ ณ พระสถูปเจดีย์ ของวัดปทุมวนารามฯ เพื่อให้ "สังวาลย์และลูกๆ จะได้มาหาโดยสะดวก"

 ๒.พระทนต์ของ สมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า บรรจุเมื่อปี ๒๔๗๒

 ๓.พระทนต์ของ สมเด็จพระราชปิตุจฉา เจ้าฟ้าวไลยอลงกรณ์ กรมหลวงเพชรบุรี ราชสิรินทร บรรจุเมื่อปี ๒๔๘๑

 ๔.หนังส่วนพระเศียรของ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล บรรจุเมื่อวันที่ ๑๘ กันยายน ๒๕๓๘

 ๕.พระอัฐิส่วนหนึ่งของพระโสณิ (สะโพก) ของ สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี บรรจุเมื่อวันที่ ๒๓ กันยายน ๒๕๓๘

 พระสถูปเจดีย์แห่งนี้จึงเป็นสถานที่ส่วนพระองค์ของพระประยูรญาติที่สืบสายตรงในการบำเพ็ญพระราชกุศลอุทิศถวายตลอดมา

 คณะสงฆ์วัดปทุมวนารามฯ จึงได้ขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตจัดตั้ง "มูลนิธิสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก" ขึ้นที่วัดปทุมวนารามฯ เพื่อเทิดพระเกียรติและเป็นพระบรมราชนุสรณ์แห่งสมเด็จพระบรมราชชนกสืบไป ทั้งนี้กระทรวงมหาดไทยได้อนุญาตให้จัดตั้งมูลนิธิ เมื่อวันที่ ๓๐ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๒๙ และได้รับพระบรมราชานุญาตให้ใช้ตราประจำพระองค์สมเด็จพระบรมราชชนกเป็นตรา ประจำมูลนิธิด้วย

"แล่ม จันท์พิศาโล"

(ข้อมูลจาก "มูลนิธิสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก")
ข่าวพระเครื่องที่มา...หนังสือพิมพ์คมชัดลึก
......................................................................................................................