พระสมเด็จกรุเจดีย์เล็ก พระสมเด็จบางขุนพรหม

พระสมเด็จบางขุนพรหม กรุเจดีย์เล็ก
สวัสดีครับ ท่านผู้อ่านที่รักทุกท่าน วันนี้ผมได้เห็นรูปพระสมเด็จกรุเจดีย์เล็ก วัดบางขุนพรหม ของคุณเลิศ สุพรรณ ในหนังสือข่าวพระเครื่อง และเห็นว่าเป็นพระที่ไม่ค่อยได้เห็นกัน วันนี้จึงนำมาคุยกันเพื่อกันลืม เพราะไม่ค่อยได้พบเห็นกันบ่อยนักและไม่ค่อยมีใครได้เขียนถึงนัก ก่อนอื่นก็ต้องขอกล่าวถึงประวัติวัดบางขุนพรหม และประวัติการสร้างพระสมเด็จกรุวัดบางขุนพรหม ซึ่งมีส่วนเชื่อมโยงกันครับ

วัดใหม่อมตรส วัดนี้เป็นพระอารามโบราณ มีมาตั้งแต่ครั้งกรุงธนบุรี มีนามเดิมว่า "วัดวราตาราม" มีความหมายว่า วัดที่มีความเจริญยิ่งไม่รู้เสื่อม แต่ชาวบ้านมักเรียกกันว่า "วัดบางขุนพรหมใน" ซึ่งคู่กับ "วัดบางขุนพรหมนอก" คือวัดอินทรวิหาร ต่อมาประมาณปี พ.ศ.2411 เสมียนตราด้วง ต้นตระกูล ธนโกเศศ ผู้มีความเคารพศรัทธาในเจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ โต พรหมรังสี เป็นอันมาก ได้ปฏิสังขรณ์และสร้างพระเจดีย์ใหญ่น้อยที่วัดบางขุนพรหมเพื่อไว้บรรจุอัฐิบรรพบุรุษ

ประวัติการสร้างพระสมเด็จบางขุนพรหม กรุเจดีย์เล็ก
ในการสร้างพระเจดีย์นี้ เสมียนตราด้วงได้อาราธนาเจ้าประคุณสมเด็จฯ ให้สร้างพระสมเด็จฯ เป็นพิเศษเพื่อบรรจุไว้ในพระเจดีย์ประธาน ในการสร้างพระในคราวนั้นเจ้าประคุณสมเด็จฯ ได้ทำพิธีสร้างที่วัดอินทรวิหาร แล้วเสร็จในปี พ.ศ.2413 จึงนำพระทั้งหมดไปบรรจุที่พระเจดีย์ประธานในวัดบางขุนพรหม ส่วนเจดีย์เล็กรอบๆ พระเจดีย์ประธานนั้นได้สร้างต่อมาภายหลังจากที่ได้สร้างพระเจดีย์ประธานเสร็จแล้ว ส่วนพระเนื้อผงที่พบกันภายหลังว่าบรรจุไว้ในเจดีย์เล็กข้างๆ พระเจดีย์ประธานนั้น มีเนื้อหาคล้ายกับพระสมเด็จฯ ที่อยู่ในองค์พระเจดีย์ประธานมากแต่มีพิมพ์ที่แตกต่างกัน เรื่องของอายุความเก่านั้นก็ไล่เลี่ยกันมาก สันนิษฐานว่าน่าจะสร้างห่างกันไม่นาน พระสมเด็จที่พบในกรุเจดีย์เล็ก นั้นเท่าที่ทราบมีพบด้วยกัน คือ 1. พิมพ์ฐานคู่ ซึ่งมีแม่พิมพ์คล้ายกับพิมพ์ฐานคู่ของกรุเจดีย์ใหญ่มาก 2. พิมพ์ไสยาสน์ 3. พิมพ์ทรงเจดีย์หมอน 4. พิมพ์สามเหลี่ยม เป็นต้น เนื้อหาใกล้เคียงกับพระสมเด็จในกรุพระเจดีย์ใหญ่

เรื่องประวัติการสร้างของพระสมเด็จกรุเจดีย์เล็กนี้ยังไม่ชัดเจนว่า สร้างทันเจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์โตหรือไม่ เนื่องจากหลังจากสร้างพระเจดีย์องค์ประธานเสร็จ เจ้าประคุณสมเด็จฯ ท่านก็เริ่มอาพาธ และสิ้นในปี พ.ศ. 2415 แต่อย่างไรก็ตาม เท่าที่สังเกตดูจากศิลปะแม่พิมพ์มีศิลปะที่คล้ายคลึงกันมาก จึงเป็นไปได้ว่าเป็นฝีมือแกะแม่พิมพ์จากช่างกลุ่มเดียวกัน และเนื้อหาก็คล้ายคลึงกัน ดังนั้น จึงน่าเชื่อได้ว่าเนื้อหาของ พระกรุเจดีย์เล็ก ถ้าแม้ว่าการสร้างอาจจะสร้างหลังจากที่เจ้าประคุณสมเด็จฯ สิ้นแล้วก็ตาม แต่น่าจะมีส่วนผสมของผงวิเศษ ที่เจ้าประคุณสมเด็จฯ ได้ทำไว้ในคราวสร้างพระบรรจุในพระเจดีย์ใหญ่บ้างไม่มากก็น้อย

วันนี้ผมได้นำรูป พระสมเด็จกรุเจดีย์เล็ก พิมพ์ทรงเจดีย์มาให้ชมกันหนึ่งองค์ครับ พระเครื่ององค์นี้อาจจะไม่ได้สวยมากนัก แต่ก็เป็นพระที่มีรักเก่าดูซึ้งน่ารักดีครับ
ด้วยความจริงใจ ข่าวพระเครื่อง

แทน ท่าพระจันทร์  ข่าวสด