พระเครื่องเรื่องน่ารู้ วัดป่ามะม่วง ตั้งอยู่นอกกำแพงเมืองเก่า (เมืองสุโขทัย) ห่างจากประตูด้านทิศตะวันตก ออกไปประมาณ ๕๐๐-๖๐๐ เมตร ปัจจุบันปรากฏอยู่เพียงซากโบราณสถาน ใกล้ๆ กันมีสถานที่สำคัญคือ หอเทวาลัยมหาเกษตรพิมาน ซึ่งเคยเป็นที่ประดิษฐานรูป พระนเรศวร พระมเหศวร พระวิษณุกรรม พระสุเมธวรดาบส และพระศรีอาริย์ วัดนี้นับว่าเป็นวัดสำคัญวัดหนึ่งในสมัยสุโขทัย เพราะเป็นวัดที่ พระมหาธรรมราชา (ลิไท) ทรงสร้างขึ้น เพื่อเป็นที่ประทับของ พระมหาสามีสังฆราช กับพระสงฆ์บริวาร ซึ่งได้ทรงนิมนต์มาจากนครจันทรเขต ในลังกาทวีป  อีกทั้งพระองค์ได้เสด็จออกทรงพระผนวช และทรงจำพรรษาอยู่ที่วัดนี้ด้วย และจากนี้ มีการค้นพบเรื่องราวใน หลักศิลาจารึกของวัดป่ามะม่วง ถึง ๔ หลัก จารึกว่า วัดนี้เป็นวัดที่ พ่อขุนรามคำแหงมหาราช แห่งราชวงศ์พระร่วงสุโขทัย มักเสด็จมาประทับว่าราชการการเมือง ในวันธรรมดา และให้เป็นที่แสดงธรรมเทศนาแก่ประชาชนในวันพระ  ที่เรียกว่า วัดป่ามะม่วง ก็ด้วยเหตุที่สมัยก่อน สถานแห่งนี้มีความร่มรื่นด้วย ต้นมะม่วงป่า จำนวนมาก ก็อาจจะเป็นไปได้  และที่วัดแห่งนี้ ได้มีการขุดพบ พระเครื่องขนาดใหญ่ พิมพ์หนึ่ง ที่วงการพระเรียกว่า พระหลวงพ่อโต กรุวัดป่ามะม่วง จ.สุโขทัย

พระเครื่องเรื่องน่ารู้ สาระข้อมูลพระกรุแห่งเมืองสุโขทัยหลวงพ่อโต พระพิมพ์นี้มีขนาดองค์พระกว้างประมาณ ๓.๕ ซม.สูงประมาณ ๕.๕ ซม. เป็นพระเนื้อดินเผาค่อนข้างละเอียด แข็งแกร่ง มีสีต่างๆ หลายสี เช่น แดง แดงอ่อน (สีหม้อใหม่) สีเทา และสีตองแห้ง พระบางองค์มี ราดำ เกาะติดอยู่อย่างเหนียวแน่น  อันเป็นปรากฏการณ์ตามธรรมชาติ ที่เกิดมาจากความชื้นขณะอยู่ในกรุพระพุทธลักษณะ องค์พระประทับนั่ง ปางมารวิชัย ประทับนั่งอยู่ในซุ้มครอบแก้วปลายแหลม ๒ เส้นคู่กัน และบนอาสนะ หรือฐาน เป็นเส้นขนาน ๒ เส้น องค์พระนูนสูงจากผนัง รูปร่างล่ำสันบึกบึน สง่างามมาก พระพักตร์ส่วนใหญ่จะเป็นแบบหน้าบาก  คือ ยุบลงไปเล็กน้อย  แต่บางองค์ที่ไม่ยุบก็มี ด้านหลังองค์พระส่วนใหญ่จะนูนขึ้นเล็กน้อย แบบหลังเต่า หรือหลังเบี้ย นอกจาก กรุวัดป่ามะม่วง แล้ว พระพิมพ์นี้ยังขุดพบจาก กรุวัดประตูนะโม วัดมหาธาตุ วัดชนะสงคราม วัดสระศรี (สระสี่ฯ) ในละแวกเดียวกันอีกด้วย

พระหลวงพ่อโต วัดป่ามะม่วง นับเป็นปฏิมากรรมที่ละเอียดอ่อนชิ้นหนึ่งของสกุลช่างฝีมือ ศิลปะสุโขทัยบริสุทธิ์ อย่างแท้จริง เป็นที่ยอมรับในความละเอียดประณีตงดงาม และมีเอกลักษณ์ในด้านความผสานกลมกลืน ในรูปแบบพิมพ์ทรงองค์พระ ไม่ว่าจะเป็นปฏิมากรรมขนาดใหญ่ เช่น พระพุทธรูป หรือ พระพิมพ์ขนาดเล็ก (พระเครื่องต่างๆ)  พระทุกองค์ล้วนเป็นภาพรวมทางศิลปกรรมที่มีแบบแผนอันลึกซึ้งในทุกซอกมุม สื่อความหมายอันสูง ก่อให้เกิดความสุนทรีย์แก่ผู้ที่ได้พบเห็น รวมทั้ง พระหลวงพ่อโต วัดป่ามะม่วง นี้ด้วย ที่มีรายละเอียดของพิมพ์ทรงองค์พระ อันผึ่งผายสง่างาม เน้นให้เห็นถึงกายวิภาคอันสมบูรณ์อิ่มเอิบ ทั้งยังจัดได้ว่า เป็นพระเครื่องที่มีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะขุดพบจากวัดที่พระมหากษัตริย์ทรงสร้าง และทรงพระผนวช  จึงเชื่อกันว่า พระองค์ได้ทรงสร้างพระพิมพ์นี้และบรรจุเอาไว้ในกรุ เพื่อเป็นการถวายพระราชกุศลอย่างหนึ่ง และสืบพระศาสนาอีกอย่างหนึ่ง หรือมิฉะนั้น ก็อาจเป็นพระเครื่องที่ พระมหาสามีสังฆราช ทรงสร้างขึ้นเอง หรือมีส่วนร่วมในการจัดสร้างก็ได้

พระกรุวัดป่ามะม่วง มีหลายพิมพ์  นอกจาก พิมพ์หลวงพ่อโต ก็ยังพบพระชนิดอื่นๆ อีก อาทิ พิมพ์นาคปรก กับ พระเนื้อชินข้างเม็ด มีกรอบพิมพ์เป็นรูปห้าเหลี่ยมลบมุม แต่มีจำนวนน้อย จึงพบเห็นได้ยาก จนบางคนลืมไปแล้วก็มี ในส่วนของ พุทธคุณ นั้น ชาวสุโขทัยเชื่อกันว่า ดีเด่นด้านคงกระพันชาตรี แคล้วคลาดปลอดภัย และ เมตตามหานิยม ราคาเช่าหาอยู่หลักหมื่นต้นๆ ถึงหลักหมื่นกลางๆ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับสภาพความคมชัดสวยงามเป็นหลัก นอกจากนี้ พระหลวงพ่อโต วัดป่ามะม่วง ชนิดที่ทำ ปลอม และเลียนแบบ ก็มีมากด้วย ผู้สนใจพระพิมพ์นี้จึงควรระวังเอาไว้ด้วย

แล่ม จันท์พิศาโล คมชัดลึก