โบสถ์ เรียกเต็มคำว่า อุโบสถ (อุ-โบ-สด) ถ้าเป็นของพระอารามหลวงเรียกว่า พระอุโบสถ บางถิ่นเรียกว่า สีมา หรือ สิม
ทั้งนี้ พระธรรมกิตติวงศ์ (ทองดี สุรเตฌช ป.ธ.๙, ราชบัณฑิต) อธิบายความหมายไว้ในพจนานุกรมเพื่อการศึกษาพุทธศาสน์ชุด "คำวัด" ไว้ว่า "โบสถ์ หมายถึง สถานที่ที่พระสงฆ์ประชุมทำสังฆกรรมตามพระวินัย" เรียกตามคำวัดว่า อุโบสถาคาร บ้าง อุโบสถัคคะ บ้าง แต่เรียกโดยทั่วไปว่า โบสถ์
อย่าง ไรก็ตาม ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน การสร้างโบสถ์ได้หลังหนึ่งๆ หรือแม้จะซ่อมแซมโบสถ์เก่าให้สวยงามขึ้น มิใช่เรื่องง่าย และต้องใช้ระยะเวลานาน และทุนมากมาย
โบสถ์ จึงกลายเป็นศาสนสถานที่เจ้าอาวาสและผู้มีจิตศรัทธาทุ่มทุนสร้างด้วยงบ ประมาณหลายสิบล้านบาท วัดไหนที่มีศรัทธาสาธุชนสูง มีเงินทำบุญมาก โบสถ์หลังหนึ่งอาจจะใช้งบประมาณก่อสร้างไม่ต่ำกว่า ๒๐ ล้านบาท
ในขณะที่โบสถ์ของวัดบางแห่ง ค่าก่อสร้างอาจจะเกิน ๕๐ ล้านบาท ครั้นเมื่อสร้างเสร็จแล้ว กลับถูกปิดตาย ปีหนึ่งๆ ถูกเปิดใช้ทำสังฆกรรมไม่กี่ครั้ง
แต่สำหรับการสร้างโบสถ์ของ วัดพิพัฒน์มงคล ต.ทุ่งเสลี่ยม อ.ทุ่งเสลี่ยม จ.สุโขทัย ซึ่งมี พระครูวรคุณประยุต หรือที่เรียกกันว่า หลวงพ่อพิพัฒน์มงคล เจ้าคณะอำเภอทุ่งเสลี่ยม เป็นเจ้าอาวาส กลับมีแนวความคิดการก่อสร้างโบสถ์ที่ตรงกันข้ามกับวัดทั่วๆ ไป คือ
สร้างโบสถ์เล็ก แต่จะสร้างวิหาร ศาลาปฏิบัติธรรมที่ใหญ่
นอกจากนี้แล้ว หลวงพ่อพิพัฒน์มงคลยังให้ความสำคัญต่อการสร้าง ห้องสุขา หรือ ห้องน้ำ อีกด้วย
"ญาติ โยมที่เข้าวัด สิ่งแรกที่ถามหา ไม่ได้ถามหาหลวงพ่อ ไม่ได้ถามหาโบสถ์ หรือพระประธาน แต่เขาจะถามหาว่า สุขาอยู่หนใด ดังนั้นอาตมาจึงสร้างสุขาไว้มุมต่างๆ ของวัดถึง ๖๐ ห้อง รวมทั้งให้ความสำคัญเรื่องการดูแลรักษาความสะอาดเป็นพิเศษ เมื่อคนไปใช้ ได้สัมผัสกับสุขาจริงๆ" หลวงพ่อพิพัฒน์มงคลกล่าว พร้อมกับพูดไว้อย่างน่าคิดว่า
"ณ วันนี้กาลเวลาเปลี่ยนไป แม้ว่าการบวชพระจะเป็นการสืบทอดศาสนทายาท แต่ต้องไม่ลืมว่า พระพุทธองค์ฝากพุทธศาสนาให้พุทธบริษัท ๔ ดูแลสืบทอด และสัดส่วนของพุทธ ๔ ที่เป็นอุบาสก และอุบาสิกา มากกว่าพระสงฆ์หลายสิบเท่า ปีหนึ่งๆ โบสถ์ใช้ประกอบพิธีบวชพระไม่กี่ครั้ง โดยเฉพาะวัดในต่างจังหวัด บวชพระไม่เกิน ๑๐ รูป ในขณะที่ศาลาหรือวิหารถูกใช้ต้อนรับญาติโยม ข้าราชการ และนักศึกษานับพันๆ คน ที่มาปฏิบัติธรรม ด้วยเหตุนี้จึงสร้างโบสถ์หลังเล็ก แต่จะเน้นสร้างศาลาหรือวิหารมากกว่า"
ทั้งนี้ หลวงพ่อพิพัฒน์มงคล พูดถึงค่าใช้จ่ายในการก่อสร้างศาสนาสถานภายในวัดว่า โบสถ์ค่าก่อสร้างประมาณ ๓.๕ ล้านบาท ศาลาปฏิบัติธรรมหลังใหญ่ประมาณ ๙ ล้านบาท ศาลาปฏิบัติธรรมหลังเล็กประมาณ ๓ ล้าน ห้องน้ำจำนวน ๖๖ ห้อง ประมาณ ๓ ล้านบาท โรงเรียนพระปริยัติธรรมแผนกบาลี-นักธรรม ๒ ชั้น เพื่อส่งเสริมการศึกษาของพระภิกษุสามเณร ประมาณ ๑๒ ล้านบาท
ขณะเดียวกัน วัดยังได้รับเป็นเจ้าภาพจัดสร้างอาคารผู้ป่วยในตึกสงฆ์อาพาธ "พิพัฒน์มงคลประชาราษฎร์อุปถัมภ์" ณ โรงพยาบาลทุ่งเสลี่ยม จ.สุโขทัย ซึ่งโรงพยาบาลแห่งนี้ให้บริการประชาชนชาว อ.ทุ่งเสลี่ยม และอำเภอใกล้เคียง อาคารดังกล่าวมีขนาด ๓๐ เตียง ราคาประเมินการก่อสร้าง รวมทั้งอุปกรณ์ ประมาณ ๑๐ ล้านบาท การก่อสร้างอาคารหลังนี้ไม่ได้ใช้งบประมาณแผ่นดิน โดยสร้างจากผู้มีจิตศรัทธาร่วมทำบุญเท่านั้น
"ใน ยุคเศรษฐกิจของประเทศไม่ดี พระและวัดควรนำหลักเศรษฐกิจพอเพียงที่ในหลวงทรงมีพระราชดำรัส แก่พสกนิกรชาวไทยมาโดยตลอด ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๑๗ และภายหลังวิกฤติเศรษฐกิจ พ.ศ. ๒๕๔๐ มาเป็นต้นแบบให้พุทธศาสนิกชนเห็น ทั้งนี้ในหลวงทรงเน้นย้ำเป็นแนวทางการแก้ไข เพื่อให้รอดพ้น และสามารถดำรงอยู่ได้อย่างมั่นคง และยั่งยืน ภายใต้กระแสโลกาภิวัตน์ และความเปลี่ยนแปลงต่างๆ" หลวงพ่อพิพัฒน์ กล่าว
นอกจากสร้างอุโบสถแบบพอเพียงแล้ว การจัดงานผูกพัทธสีมา-ตัดลูกนิมิต หรือ งานปิดทองฝังลูกนิมิตของวัดแห่งนี้ ยังจัดแบบพอเพียงอีกด้วย ปกติแล้ววัดทั่วๆ ไป โดยเฉพาะในภาคกลาง จะจัดงาน ๗ วัน ๗ คืน เป็นอย่างน้อย และมากสุด ๑๕ วัน ๑๕ คืน แต่หลวงพ่อพิพัฒน์มงคล กลับจัดงานเพียง ๒ วันเท่านั้น คือ วันเสาร์ที่ ๘ ธันวาคม ตั้งแต่เวลา ๐๙.๐๐ น. เปิดโอกาสให้ผู้มีจิตศรัทธาปิดทองลูกนิมิตพลอยได้ตลอดทั้งวัน จนถึงวันอาทิตย์ที่ ๙ ธันวาคม หลังจากถวายภัตตาหารเพลพระสงฆ์จำนวน ๓๐๐ รูป เวลา ๑๓.๐๐ น. พระสงฆ์ทั้งหมดเข้าสู่มณฑลพิธี เพื่อประกอบพิธีผูกพัทธสีมา เสร็จแล้วเชิญเจ้าภาพให้ตัดลูกนิมิต
วันรุ่งขึ้น จัดให้มีพิธีอุปสมบทพระภิกษุจำนวน ๑๙ รูป เป็นอันเสร็จงานปิดทองฝังลูกนิมิต
อย่าง ไรก็ตาม บนเนื้อที่ ๙๙ ไร่ ของวัดพิพัฒน์มงคล จัดเป็นโซนต่างๆ แบ่งเป็นเขตพุทธาวาส สังฆาวาส เขตกัมมัฏฐาน สำหรับปฏิบัติธรรมเป็นระเบียบเรียบร้อย มีที่พักรับรองสำหรับญาติโยมผู้มาทำบุญสะดวกสบาย ได้วัดที่สวยงามวัดหนึ่งใน จ.สุโขทัย ได้รับยกย่องให้เป็นวัดพัฒนาตัวอย่างดีเด่น ได้รับพระราชทานเสมาทองคำจาก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ได้ รับยกย่องให้เป็นวัดปฏิบัติธรรมเฉลิมพระเกียรติ และวัดปฏิบัติธรรมประจำจังหวัด พร้อมด้วยรางวัลเกียรติคุณจากหน่วยงานราชการ กระทรวง กรมการต่างๆ เป็นจำนวนมาก
พระสังฆาธิการ กรรมการวัด ร่วมทั้งพุทธศาสนิกชนประสงค์จะนำรูปแบบการก่อสร้าง และบริหารจัดการตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง รวมทั้งร่วมพิธีปิดทองลูกนิมิต ตัดลูกนิมิต และงานบรรพชาอุปสมบท สอบถามรายละเอียดได้ที่ วัดพิพัฒน์มงคล อ.ทุ่งเสลี่ยม จ.สุโขทัย ๖๔๑๕๐ โทร.๐-๕๕๖๕-๙๐๗๒, ๐๘-๑๒๘๐-๖๓๓๐, ๐๘-๗๑๙๙- ๖๘๐๓ โทรสาร ๐-๕๕๖๕-๙๑๙๘
"ญาติโยมที่เข้าวัด สิ่งแรกที่ถามหา คือ สุขาอยู่หนใด"