พระเจ้าพร้าโต้ วัดพระธาตุศรีดอนคำ จ.แพร่

อำเภอลอง หรือเมืองลอง เดิมเป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดลำปาง อยู่ห่างจากตัวจังหวัดแพร่ไปทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ ตามทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 1023 เป็นระยะทางประมาณ 40 กิโลเมตร ต่อมาเมื่อวันที่ 25 พฤศจิกายน 2475 จึงโอนมาเป็นอำเภอหนึ่งของจังหวัดแพร่ ใน 8 อำเภอ

ตามตำนานเมืองลอง เป็นเมืองที่ตั้งมานานนับพันปี กล่าวกันว่า สร้างมาก่อนสมัยพุทธกาล เหตุที่เรียกเมืองลอง เพราะว่า พระนางจามเทวีได้หลงทางมาถึงบริเวณที่ตั้งเมืองจึงตรัสว่า "ลองขึ้นไปก่อนเถอะ" เหตุดังกล่าว จึงเรียกว่า เมืองลอง

คำขวัญของอำเภอลองมีว่า "พระธาตุล้ำค่า ส้มพุทรารสเลิศ แหล่งกำเนิดผ้าจก มรดกสวนหิน ถิ่นชาวเมืองลอง"

เมืองลอง ตามตำนานกล่าวว่า แบ่งออกเป็น 3 ยุคด้วยกัน คือ ยุคที่ 1 ตั้งเมือง ยุคที่ 2 ย้ายเมือง และยุคที่ 3 ทิ้งเมือง ในยุคที่ 2 มีเรื่องเล่าขานถึงการสร้างพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมือง เกิดขึ้นด้วยฝีมือของช่างศิลปะเชียงแสน คือ การสร้าง พระเจ้าพร้าโต้ ซึ่งถือว่าเป็นพระพุทธรูปที่แปลกและสวยงามมาก 

พระเจ้าพร้าโต้ ประดิษฐาน ณ วัดพระธาตุศรีดอนคำ หรือวัดพระธาตุห้วยอ้อ หมู่ 7 ต.ห้วยอ้อ อ.ลอง จ.แพร่

ประวัติพระเจ้าพร้าโต้ วัดพระธาตุศรีดอนคำ
พระครูอดุลย์สารธรรม เจ้าอาวาสวัดพระธาตุศรีดอนคำ รูปปัจจุบัน บอกเล่าถึงความเป็นมาของ พระเจ้าพร้าโต้ ว่า พระเจ้าพร้าโต้ แกะด้วยพร้าโต้ หรือมีดอีโต้ ศิลปะพื้นบ้านผสมผสานศิลปะเชียงรุ้ง ซึ่งผู้สร้างใช้ความพยายามอย่างยิ่งในการใช้พร้าโต้แกะให้ออกมาเป็นพระพุทธรูปที่สวยงาม จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์ของเมืองลองที่มีการสร้าง"วัดศรีดอนคำ" มีพระยาลำปางและพระยานครแพร่ช่วยกันสร้าง มีการขออนุญาตโบกปูนและสร้างกุฏิให้พระเจ้ามหาเถรเจ้าสุทธนะเป็นพระประธาน โดยได้สร้างพระวิหารขึ้นในปี พ.ศ.2236 พร้อมพระอุโบสถขนาดเล็กกว้าง 4 วา ยาว 8 วา โดยลาดพื้นและผูกพัทธสีมา มีการจัดทำพระพุทธรูปองค์หนึ่งเรียกว่า พระเจ้าพร้าโต้ โดยสร้างจากไม้แก่นจันทน์ทั้งต้น และส่วนที่มีขนาดเล็กได้สร้างพระขนาดเล็กอีก 4 องค์ รวมทั้งสิ้น 5 องค์ 

องค์ที่ 2 กรมศิลปากรอัญเชิญไปประดิษฐานที่ไร่แม่ฟ้าหลวง องค์ที่ 3 อัญเชิญไปประดิษฐานที่พิพิธภัณฑ์วัดหลวง อ.เมืองแพร่ องค์ที่ 4 ถูกขโมยไป องค์ที่ 5 มีขนาดเล็กที่สุด ประดิษฐานอยู่ที่วัดศรีดอนคำ

พระเจ้าพร้าโต้ มีความสูง 3 เมตร หน้าตักกว้าง 1.5 เมตร ปัจจุบันกรมศิลปากรได้ขึ้นทะเบียนไว้แล้ว และทางวัดได้สร้างศาลาให้ประดิษฐานเป็นอย่างดี ป้องกันการโจรกรรม นอกจากนี้ ในพิพิธภัณฑ์ยังมีพระไม้ขนาดเล็ก ที่สร้างด้วยมีดอีกจำนวน 1,000 องค์

ทั้งนี้ วัดพระธาตุศรีดอนคำ ตั้งอยู่ในเขตเทศบาลห้วยอ้อ หมู่ที่ 7 ต.ห้วยอ้อ อ.ลอง จ.แพร่ อยู่ติดกับตลาดเทศบาลห้วยอ้อ ห่างจากตัวเมืองแพร่ 45 กิโลเมตร ตามทางหลวง 1023

วัดพระธาตุศรีดอนคำ หรือที่ชาวบ้านเรียกว่า "วัดห้วยอ้อ" เป็นวัดที่ตั้งมาช้านาน เป็นโบราณสถานที่มีพระธาตุเก่าแก่ขนาดใหญ่ ภายในบรรจุพระบรมสารีริกธาตุของพระพุทธเจ้า สร้างขึ้นเมื่อประมาณ พ.ศ.1078 เมื่อคราวพระนางจามเทวีเสด็จจากเมืองละโว้ไปเมืองหริภุญชัย

"พระธาตุศรีดอนคำ" พระธาตุแห่งนี้ได้รับการบรูณะหลายครั้ง ปัจจุบันมีฐานเป็นปูน ส่วนบน ประดับด้วยแผ่นโลหะสีทอง ด้านหลังพระอุโบสถหลังใหญ่ มีองค์พระธาตุซึ่งบรรจุพระอุรัฐิ (กระดูกหน้าอก) ของพระพุทธเจ้า มีศาลาประดิษฐานของพระเจ้าเชียงแสนอยู่ภายในวัด ถือว่าเป็นพระธาตุที่มีอายุเก่าแก่มาช้านานคู่กับวัดพระธาตุศรีดอนคำ 

หากมีโอกาสเดินทางมาเยือนเมืองแพร่ แวะผ่านไปเที่ยวอำเภอลอง เข้าไปกราบนมัสการ พระเจ้าพร้าโต้ วัดศรีดอนคำ จ.แพร่ ชมศิลปะฝีมือของบรรพบุรุษชาวพุทธล้านนาและนมัสการขอพรกับ"พระธาตุศรีดอนคำ"

ทำให้เราอิ่มเอิบใจในกุศลผลบุญและความโชคดีเป็นสิริมงคลแก่ตัวเองตลอดไป
คอลัมน์ เดินสายไหว้พระพุทธ
สมฤทธิ์ ชัยพลังฤทธิ์  ที่มา...หนังสือพิมพ์ข่าวสด ฉบับที่ 6737