ความเชื่อในเรื่องของการกราบไหว้เคารพบูชาในสิ่งที่ตนพึงเชื่อว่า “ศักดิ์สิทธิ์” นั้น ยังคงมีผลต่อจิตใจของมนุษย์อยู่ทุกยุคทุกสมัย เดิมทีมนุษย์ล้วนเชื่อกันว่า มีดวงวิญญาณแฝงเร้นสถิตอยู่ในธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นต้นไม้ ก้อนหิน แม่น้ำ หรือแม้แต่ป่าเขา ก็ล้วนมีดวงวิญญาณสิงสถิตอยู่ด้วยกันทั้งสิ้น ซึ่งแนวความคิด และความเชื่อดังกล่าว มีลักษณะสอดคล้องสัมพันธ์ในรูปของ “วิญญาณนิยม” (animism) หรือ “คติถือผีสางเทวดา” อันหมายถึงความเชื่อที่ว่า รูปวัตถุบางสิ่งบางอย่างมีชีวิต ต่อมาดวงวิญญาณเหล่านี้ได้รับการยกระดับ หรือยกสถานะให้สูงขึ้นเป็นผีฟ้า หรือเทวดา กลายเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ อันเป็นที่เคารพสักการบูชาสืบเนื่องมา จวบจนยุคปัจจุบัน ความเชื่อเหล่านี้ก็ยังมีให้เห็นอยู่อย่างมากมาย ขณะเดียวกัน สิ่งที่ควบคู่กับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ คือ การบนบานต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์

สถานที่ศักดิ์สิทธิ์ ที่ผู้คนยังคงศรัทธาอยู่เรื่อยมา เช่น วัดหลวงพ่อโสธร เรื่องที่บนบาน คือการมีบุตรและโชคลาภ วิธีบน จุดธูป ๑๖ ดอก และพวงมาลัย

 พระเจ้าตากสิน ที่วงเวียนใหญ่ เรื่องที่บนบาน ค้าขาย การเรียน งาน หนี้สิน (โดยมากจะเป็นเรื่องค้าขาย) วิธีบน ใช้ธูป ๑๖ ดอก เทียน ๑๖ มาลัยดาวเรือง มาลัยมะลิ ดาวเรือง หากขอพรใช้ ๙ ดอก

 พระบรมรูปทรงม้า (เสด็จพ่อ ร.๕) เรื่องที่บนบาน การเรียน ขอให้มีสิทธิเรียนรักษาดินแดน วิธีบน จุดธูป ๑๖ ดอก กุหลาบสีชมพู

 ท้าวมหาพรหมเอราวัณ สี่แยกราชประสงค์ เรื่องที่บนบาน ค้าขาย การงาน การเรียนวิธีบน จุดธูป ๑๒ ดอกไหว้ทั้ง ๔ หน้า วิธีแก้บน แก้ตามคำกล่าว หรือรำแก้บน

 และ ศาลหลักเมือง เรื่องที่บนบาน ความมั่นคงในหน้าที่การงาน วิธีบน ธูป ๓ ดอก เทียน ๑ เล่ม ผ้าแพร ๓ สี ดอกบัว

สำหรับสถานที่ศักดิ์สิทธิ์อีกแห่งหนึ่งที่มีการแก้บนแตกต่างจากสถานที่อื่นๆ คือ การแก้บนด้วยผักบุ้ง สถานที่ศักดิ์สิทธิ์ที่ว่า คือ รูปเหมือนหลวงปู่หลิว ปณฺณโก อดีตเจ้าอาวาส วัดไร่แตงทอง นั่งประทับพญาเต่าเรือน องค์ใหญ่ที่สุดในโลก มีขนาดความสูง ๘ เมตร ๑ ศอก กว้าง ๖ เมตร ๑ คืบ และยาว ๘ เมตร ๑ คืบ ประดิษฐานอยู่ที่ วัดไร่แตงทอง ต.ทุ่งลูกนก อ.กำแพงแสน จ.นครปฐม ส่วนที่มาของการแก้บนด้วยผักบุ้งนั้น พระใบฎีกาสายชล จิตตฺกาโร เจ้าอาวาสวัดไร่แตงทอง บอกว่า เดิมทีนั้นคนมาแก้บนหลวงปู่หลิวอย่างเดียว ชาวบ้านที่เดินทางมาส่วนใหญ่จะให้เหตุผลว่า เพื่อให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บ นอกจากนี้แล้ว ชาวบ้านบางคนยังเชื่อว่า ลอดแล้วจะอายุยืนเหมือนเต่า และหลวงปู่หลิว ที่มีอายุมากถึง ๙๔ ปี

ขณะที่คนจำนวนไม่น้อยมาลอดเพื่อขอโชคลาภ ด้วยเหตุที่ว่า กิตติศัพท์วัตถุมงคลหลวงปู่หลิวมีพุทธคุณเด่นด้านทำมาค้าขาย และเมตตามหานิยม นานวันเข้าก็เห็นว่า น่าจะเอาผักบุ้งมาฝากเต่าของหลวงปู่ด้วย ในที่สุดจึงกลายเป็นว่า นอกจากของแก้บนหลวงปู่หลิวแล้ว ยังต้องมีผักบุ้งฝากเต่าหลวงปู่หลิวด้วย คติความเชื่อเรื่องสักการะและลอดหลวงปู่หลิวนั่งประทับพญาเต่าเรือน เพื่อให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บ นอกจากเรื่องดังกล่าวนี้แล้ว ชาวบ้านบางคนยังเชื่อว่า ลอดแล้วจะอายุยืนเหมือนเต่า พระใบฎีกาสายชล วิเคราะห์ว่า น่าจะเกิดจากเหตุปัจจัย เนื่องจากในช่วงที่หลวงปู่หลิวมีชีวิตอยู่นั้น ท่านเป็นหมอที่มีชื่อเสียงมาก ลูกศิษย์ทั้งชาวไทยและต่างประเทศ ที่ได้รับแจกไป ต่างได้รับประสบการณ์อย่างมากมาย สามารถช่วยเหลือขจัดปัดเป่าความทุกข์ของญาติโยมให้พ้นจากภยันตรายทั้งปวง อย่างอัศจรรย์ยิ่ง ทั้งด้านคงกระพัน แคล้วคลาดจากอันตราย เมตตาค้าขาย รวมทั้งนำโชคลาภ ซึ่งมีผู้นำประสบการณ์ปาฏิหาริย์มาเล่าอย่างต่อเนื่องจนถึงทุกวันนี้ จึงได้คำสรรพนามจากลูกศิษย์ว่า หลวงปู่หลิว ปณฺณโก เทพเจ้าพญาเต่าเรือน สำหรับผู้ที่จะเดินทางไปวัดไร่แตงทอง เพื่อมาสักการะและลอดหลวงปู่หลิว นั่งประทับพญาเต่าเรือน สอบถามเส้นทางได้ที่ โทร.๐๘-๑๒๙๑-๙๖๑๔, ๐๘-๑๙๔๒-๐๕๙๔ หรือ ๐๘-๖๗๐๕-๔๑๓๙  

       เรื่องเล่าแก้บนที่แปลกตา

 "เรื่องแก้บนเป็นเรื่องเล่าที่ไม่มีวันจบ การแก้บนด้วยดอกไม้ พวงมาลัย หัวหมู ไข่ต้ม น้ำมะพร้าวอ่อน กล้วยน้ำว้า ทองหยอด บรั่นดี ซิการ์ ข้าวคลุกกะปิ ฯลฯ สิ่งของแก้บนเหล่านี้ถือว่า เป็นภาพที่เราเห็นจนชินตา" นี่คือความเห็นของ พระอาจารย์เกษมสุข เขมสุโข พระนักจัดรายการวิทยุ และพระนักแต่งเพลงเทศน์ แห่งวัดประดู่ธรรมาธิปัตย์ ถนนประชาราษฎร์ สาย ๑ แขวงและเขตบางซื่อ กรุงเทพมหานคร ทั้งนี้พระอาจารย์เกษมสุข ได้ยกตัวอย่างการแก้บนที่แปลกแตกต่างจากที่อื่น ๓ แห่ง คือ ที่ มหาวิทยาลัยทักษิณ จ.สงขลา นักศึกษาของมหาวิทยาลัยนี้ต่างเชื่อกันว่า ถ้ามีการมาบนบานขอพรกับ “ปู่เลียบ” ที่ปรากฏเป็นต้นไม้ใหญ่ใจกลางมหาวิทยาลัยแล้ว จะทำให้อยู่เย็นเป็นสุข สามารถที่จะบรรลุถึงเป้าหมายที่ตั้งเอาไว้ได้อย่างราบรื่น ซึ่งปรากฏว่า มีผู้ศรัทธาทั้งที่เป็นนิสิต-นักศึกษา บุคลากรของมหาวิทยาลัย และชาวบ้านที่อยู่ใกล้เคียงนำเครื่องเซ่นไหว้มาบูชา มาแก้บนกันเป็นจำนวนมาก ส่วนเครื่องเซ่นที่ท่านจะโปรดปรานเป็นพิเศษที่สุด คือ ยาคูลท์ ช่วงวันปกติอาจจะมีประมาณ ๑๐๐-๒๐๐ ขวด แต่ถ้าเป็นช่วงรับปริญญาอาจจะเห็นเป็นพันๆ ขวด หากเป็นการแก้บนที่พิสดารต้องยกให้ "รำแก้ผ้าแก้บน" ต่อหน้า หลวงพ่อขาว พระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ของชาววิเศษชัยชาญ จ.อ่างทอง  เป็นพระพุทธรูปเก่าแก่อยู่ในวัดร้าง ชาวบ้านเรียกว่า "งิ้วแก้ผ้า"

 สำหรับหลวงพ่อขาวเดิมทีมีเพียงพระเศียรกับพระอุระโผล่ขึ้นมาจาก ดิน แต่ชาวบ้านยังไม่ทราบถึงความศักดิ์สิทธิ์ กระทั่งเมื่อหลายสิบปีก่อน มีชายคนหนึ่งเกิดอุตริมาบนบานว่า หากน้องชายไม่เกณฑ์ถูกทหาร จะมาเล่นงิ้วแก้ผ้า หรือเปลือยกายรำแก้บนให้ ๑ โรง ปรากฏว่า น้องชายไม่ถูกเกณฑ์ทหารจริงๆ จึงพาพรรคพวกมาเปลือยกายแก้บน ต่อมาจึงเริ่มมีชาวบ้านละแวกใกล้เคียง ทำเลียนแบบ และส่วนใหญ่จะได้สมปรารถนา กระทั่งข่าวเรื่องนี้สะพัดไปทั่ว จนมีชาวบ้านจากถิ่นอื่นมาขอพรบ้าง มีการบนและแก้บนด้วยวิธีอื่นๆ เช่นกัน แต่ส่วนใหญ่เชื่อกันว่าหากบนด้วยงิ้วแก้ผ้า จะสมหวังมากกว่าบนด้วยวิธีอื่น

ในขณะที่ ศาลเจ้าแม่นมสาว บนเกาะนมสาว ต.สามร้อยอด กิ่ง อ.สามร้อยยอด จ.ประจวบคีรีขันธ์ เกาะนี้มีรูปร่างคล้ายหน้าอกผู้หญิง ที่เกาะมีหาดเล็กๆ ยาวประมาณ ๕๐ เมตร เป็นที่ตั้งของ ศาลเจ้าแม่นมสาว ถือเป็นสิ่งที่สักการะของชาวเรือและชาวบ้าน ผู้ใดต้องการบนอะไรมักจะได้สมหวังเสมอ สิ่งของที่ชาวบ้านใช้ใน การแก้บน คือยกทรงชั้นในของสุภาพสตรี นอกจากนี้แล้ว บางรายก็แก้บนด้วยการถวาย "นายรำ" (ผู้รำที่เป็นผู้ชาย) แทนนางรำ ...คมชัดลึก