"อันตัวกูชื่อว่าพระยาตาก ทนทุกข์ยากกู้ชาติพระศาสนา ถวายแผ่นดินให้เป็นพุทธบูชา แด่ศาสนาสมณะพุทธโคดม ให้ยืนยงคงถ้วนห้าพันปี สมณะพราหมฌ์ชีปฏิบัติให้พอสม เจริญสมถะวิปัสสนาพ่อชื่นชม ถวายบังคมแทบบาทพระศาสดา คิดถึงพ่อพ่ออยู่คู่กับเจ้า ชาติของเราคงอยู่คู่พระศาสนา พระพุทธศาสน์อยู่ยงคู่องค์กษัตรา พระศาสดาฝากไว้ให้คู่กัน" นี่เป็นพระราชนิพนธ์ของ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช หรือ สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีมหาราช ซึ่งหากได้ศึกษาพระราชประวัติมาตั้งแต่ต้น จะทราบความจริงแท้อีกประการหนึ่ง นอกจากพระองค์จะทรงเป็นนักรบที่แกล้วกล้าแล้ว พระองค์ยังทรงเป็นนักการศาสนาที่เคร่งครัดอีกด้วย จึงกล่าวได้ว่า พระองค์ทรงกอบกู้ชาติมาพร้อมกับการกอบกู้พระศาสนาในคราเดียวกันก็ว่าได้

ไม่ว่าจะเสด็จยกทัพผ่าน ณ ที่ใดก็ตาม มักจะรับสั่งให้จัดตั้งทัพในบริเวณวัด ต่อเมื่อกอบกู้ชาติ ประกาศอิสรภาพแล้ว เมื่อสร้างราชธานีแห่งใหม่ คือ กรุงธนบุรี พระองค์ดำรัสให้เร่งรีบบูรณปฏิสังขรณ์วัดวาอาราม และสร้างวัดเพิ่มเติมอีกมากมายหลายแห่ง ทรงรับภาระบำรุงพระพุทธศาสนา ฟื้นฟูวัดวาอาราม ทรงอาราธนาพระสงฆ์ที่กระจัดกระจายคราวกรุงศรีอยุธยาแตก เท่าที่ยังคงมีหลงเหลืออยู่ตามท้องถิ่นต่างๆ ให้กลับคืนสู่วั

จากการสำรวจพบว่ามีวัดในรัชสมัยของพระองค์ที่ยังคงหลงเหลือหลักฐานไว้ประมาณ ๑๕๐ กว่าแห่ง ส่วนใหญ่จะอยู่บนเส้นทางเดินทัพ ได้แก่ วัดบางละมุง (วัดวารีล้อม) อ.บางละมุง จ.ชลบุรี เล่ากันว่าพระเจ้าตากได้ยกทัพผ่าน และหยุดพักรวบรวมไพร่พล โดยมีหลวงพ่อคงสนับสนุน ณ วัดแห่งนี้ วัตถุหลักฐานที่สามารถบ่งชี้ได้ว่าสร้างในรัชสมัยของพระองค์ ได้แก่ พระอุโบสถ เพราะตัวอุโบสถเป็นทรงจีนสี่เหลี่ยมเรียบง่าย เสาเรียบ ไม่สลักลวดลายเหมือนดังรัชสมัยของกษัตริย์กรุงศรีอยุธยา ที่เน้นความอลังการ ด้านในพระอุโบสถประดิษฐานองค์พระประธานพระพุทธรูปปางมารวิชัย นอกจากนี้พระองค์ยังปลูกต้นสนไว้เป็นอนุสรณ์บริเวณดังกล่าวด้วย

วัดกองดิน ต.กองดิน อ.แกลง จ.ระยอง กองทัพของพระเจ้าตากได้มาตั้งค่ายหยุดพักทัพม้าทัพช้าง และไพร่พล เพื่อตำดินปืนไว้ใช้ในการออกศึกสงครามที่นี่ มีเรื่องเล่าว่าพระเจ้าตากได้อัญเชิญ พระพุทธนำชัย ร่วมสู้ศึกสงครามกู้ชาติเคียงบ่าเคียงไหล่กับกองทัพเลยทีเดียว ด้วยเชื่อว่าความศักดิ์สิทธิ์ของพระพุทธนำชัยนี่เอง จึงทำให้ทัพพระเจ้าตากมีชัยชนะเหนือข้าศึกศัตรูทุกครั้งไป ปัจจุบันพระพุทธนำชัยประดิษฐาน ณ อุโบสถวัดกองดิน และในปีพุทธศักราช ๒๓๑๐ พระเจ้าตาก และเหล่าทหารกล้าคู่ใจ ได้ร่วมอธิษฐานจิตปลูกต้นโพธิ์จำนวน ๓ ต้น ไว้ที่วัดแห่งนี้ด้วย ทุกวันนี้ยังปรากฏหลักฐานขนาดลำต้นประมาณ ๑๕ คนโอบเห็นจะได้

วัดเชิงท่า (วัดคลัง) ต.ท่าวาสุกรี อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา เป็นวัดที่พระเจ้าตากบวชเรียนตั้งแต่วัยเยาว์ เป็นตำนานความสัมพันธ์ระหว่างพระเจ้าตากกับรัชกาลที่ ๑ ด้วย วัดแห่งนี้เองที่แสดงบุญฤทธิ์ของพระเจ้าตากให้ประจักษ์แก่คนทั่วไป กล่าวคือ สมัยพระองค์บวชเป็นสามเณร ได้ถูก พระอาจารย์ทองดี ลงโทษด้วยการมัดมือคร่อมติดอยู่กับบันไดท่าน้ำตั้งแต่เช้า พอตกค่ำน้ำขึ้นท่วมบันได และท่วมร่างพระองค์ และด้วยปาฏิหาริย์บันไดได้หลุดถอนเสาและลอยน้ำนำร่างของพระองค์ไปพร้อมกับบันไดนั้นด้วย

วัดเขาขุนพนม ต.บ้านเกาะ อ.พรหมคีรี จ.นครศรีธรรมราช เป็นวัดที่ว่ากันว่า พระเจ้าตาก ทรงผนวชเป็น พระภิกษุ ประทับจำพรรษาอยู่ที่นั่น หลังจากสิ้นสุดรัชสมัยของพระองค์ หลักฐานที่สามารถชี้ชัด คือ โบสถ์มหาอุด และรูปแบบการก่อสร้างกำแพงบนลานหน้าถ้ำ ซึ่งเป็นศิลปะสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย หรือสมัยกรุงธนบุรี นอกจากนี้ยังพบพระพุทธรูปสมัยอยุธยาจำนวนมาก ข้าวของเครื่องใช้ร่วมสมัยเดียวกันอีกจำนวนหนึ่ง ที่กล่าวมาข้างต้นเป็นเพียงส่วนหนึ่งเท่านั้น ยังมีวัดที่เกี่ยวเนื่องกับพระเจ้าตากอีกหลายวัน ที่น่าสนใจ ถ้าอยากทราบว่ามีวัดใดบ้าง และแต่ละวัดมีความเกี่ยวเนื่องกับพระเจ้าตากอย่างไร สามารถเข้าไปเยี่ยมชมรายละเอียดได้ที่ "www.phrachaokrungthon.com" ทั้งนี้จะมีการเปิดตัว ในวันอาทิตย์ที่ ๒๒ มิถุนายน เวลา ๐๗.๐๐-๑๒.๐๐ น. ณ บริเวณศาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีมหาราช วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร งานเริ่มตั้งแต่เวลา ๐๗.๐๐-๑๒.๐๐ น. โดยมี นายอภิรักษ์ โกษะโยธิน ผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร เป็นประธานเปิดงาน

นอกจากนี้แล้วในวันดังกล่าวยังมีเจ้าอาวาสวัดต่างๆ ที่มีความเกี่ยวเนื่องกับสมเด็จพระเจ้าตากสินจำนวน ๑๐ รูป มาร่วมสวดพระพุทธมนต์ อาทิ พระใบฎีกาวิเชียร ขนฺติกโร วัดเชิงท่า อยุธยา, พระครูสังฆรักษ์อำนวย ปิยธโร วัดเขาขุนพนม นครศรีธรรมราช, พระมหารัตนรัตน์ เขมธัมโม วัดกองดิน ระยอง, พระครูสิริวชิรธรรม วัดในกลาง เพชรบุรี, พระสุธีร์ปริยัตยาภรณ์ วัดพลับ จันทบุรี เป็นต้น รวมทั้งยังมีการแสดงของเหล่าทหารหาญจาก ค่ายธนะรัชต์ ประจวบคีรีขันธ์ จำนวน ๕๐ นาย แสดงตอน พระเจ้าตากกู้ชาติ และกิจกรรมอื่นๆ อีกมากมาย สนใจร่วมงานสอบถามรายละเอียดเพิ่มเติมได้ที่โทร.๐๘-๑๓๑๑-๗๔๐๑ และ ๐๘-๑๕๘๔-๗๑๗๔

ท่องแดนธรรม/วัดอันเกี่ยวนื่องกับ..."พระเจ้าตากฯ"/

วัดบางกุ้ง วัดบ้านกุ้ง ตั้งอยู่บนถนนราชบุรี-วัดโบสถ์ หมู่ ๔ ต.บางกุ้ง อ.บางคนที จ.สมุทรสงคราม ซึ่งเป็นบริเวณค่ายบางกุ้ง เดิมเคยเป็นค่ายทหารเรือ สมัยพระเจ้าเอกทัศน์แห่งกรุงศรีอยุธยา เป็นแหล่งประวัติศาสตร์ ที่มีเรื่องราวของวีรกรรมชาวแม่กลอง ในช่วงปลายสมัยอยุธยาและตอนต้นกรุงธนบุรี ทหารไทย-จีน โดยการนำของสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชและพระมหามนตรี (บุญมา) พระอนุชาของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก (รัชกาลที่ ๑ แห่งกรุงรัตนโกสินทร์) สู้รบขับไล่กองทัพพม่าจนแตกพ่ายไป ในบริเวณ มีกำแพงจำลองของค่าย อนุสาวรีย์สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช สระน้ำโบราณอายุประมาณ ๔๐๐ ปี และพบสิ่งมหัศจรรย์หนึ่งอย่าง ได้แก่ โบสถ์ปรกโพธิ์ เป็นอารามเก่าแก่ คาดว่าสร้างในสมัยกรุงศรีอยุธยา ราว พ.ศ.๒๒๕๐-๒๓๐๐ ซึ่งมีต้นไม้ ๔ ชนิด คือ ต้นโพธิ์ ต้นไทร ต้นไกร และต้นกร่าง ค้ำยันแผ่กิ่งก้านคลุมโบสถ์ไว้จนไม่เห็นรูปทรง ภายในโบสถ์เป็นที่ประดิษฐานหลวงพ่อนิลมณี (หลวงพ่อดำ) ซึ่งเป็นพระพุทธรูปปูนปั้นขนาดใหญ่ หลักฐานโบราณสถานที่ปรากฏอยู่ในปัจจุบัน ได้แก่ พระอุโบสถก่ออิฐถือปูนปัจจุบันถูกต้นไทรขึ้นปกคลุมทั้งหลังหน้าบันของพระอุโบสถ มีปูนปั้นลวดลายพันธุ์พฤกษาประดับด้วยเครื่องถ้วยซึ่งเป็นลักษณะเฉพาะของสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ข่าวพระเครื่อง

 เรื่องและภาพ ไตรเทพ ไกรงู