หลวงพ่อผาเงา วัดพระธาตุผาเงา ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย
ขอขอบคุณรูปจากคุณเป็ดพะโล้ (เป็ดน้อยสีขาว)

"วัดพระธาตุผาเงา" ตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำโขงทางด้านทิศตะวันตก ตรงข้ามกับประเทศลาว อยู่ในหมู่บ้านสบคำ ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย อยู่ทางทิศใต้ของตัวอำเภอเชียงแสนประมาณ 3 กิโลเมตร มีพื้นที่ทั้งหมด 743 ไร่ พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นเนินเขาเล็กๆ ทอดยาวลงมาตั้งแต่บ้านจำปี ผ่านบ้านดอยจันและมาสิ้นสุดที่บ้านสบคำ ชื่อของวัดนี้มาจากชื่อของพระธาตุผาเงา ที่ตั้งอยู่บนยอดหินก้อนใหญ่ คำว่าผาเงาคือ เงาของก้อนผา (ก้อนหิน) หินก้อนนี้มีลักษณะสูงใหญ่คล้ายรูปทรงเจดีย์และทำให้ร่มเงาได้ดีมาก ชาวบ้านจึงตั้งชื่อว่า "พระธาตุผาเงา" ความจริงก่อนที่จะย้ายวัดมาที่นี่ เดิมมีชื่อว่า "วัดสบคำ" ตั้งอยู่บนฝั่งแม่น้ำโขง ฝั่งน้ำได้พังทลายลง ทำให้บริเวณของวัดพังลงใต้น้ำโขงเกือบหมดวัด คณะศรัทธา จึงได้ย้ายวัดไปอยู่ที่ใหม่บนเนินเขา ซึ่งไม่ไกลจากวัดเดิม

ในช่วงสมัยของอาณาจักรโยนก วัดร้างแห่งนี้กำลังอยู่ในช่วงที่เจริญรุ่งเรืองสุดขีด สันนิษฐานว่าอาจจะเป็นวัดที่สำคัญและประจำกรุงเก่าแห่งนี้ จะเห็นได้ว่า พระพุทธรูปหลวงพ่อผาเงา ที่ขุดค้นพบแห่งนี้ถูกสร้างและฝังอยู่ใต้พระพุทธรูปองค์ใหญ่ (พระประธาน) ปิดบังซ่อนเร้นกลัวถูกโจรกรรมจากพวกนิยมสะสมของเก่า แต่เดิมที่แห่งนี้เคยเป็นถ้ำ เรียกว่า ถ้ำผาเงา ปากถ้ำถูกปิดไว้นาน ทำให้บริเวณแห่งนี้เป็นป่ารก เต็มไปด้วยซากโบราณวัตถุกระจัดกระจาย การค้นพบพระพุทธรูปหลวงพ่อผาเงา เมื่อวันที่ 17 มีนาคม 2519 เวลา 14.00 น. เมื่อคณะศรัทธาได้ปรับพื้นที่เรียบร้อยแล้ว ทุกคนต่างปีติยินดี เมื่อได้พบว่าใต้ตอไม้หน้าฐานพระประธาน มีอิฐโบราณก่อเรียงไว้ เมื่อยกอิฐออก จึงได้พบพระพุทธรูป มีลักษณะสวยงามมาก

ประวัติหลวงพ่อผาเงา วัดพระธาตุผาเงา ต.เวียง อ.เชียงแสน จ.เชียงราย ผู้เชี่ยวชาญโบราณวัตถุ วิเคราะห์ว่า พระพุทธรูปองค์นี้มีอายุระหว่าง 700-1,300 ปี คณะทั้งหมดจึงได้พร้อมกันตั้งชื่อพระพุทธรูปองค์นี้ว่า "หลวงพ่อผาเงา" และเปลี่ยนชื่อวัดใหม่เป็น "วัดพระธาตุผาเงา" ตั้งแต่บัดนั้นเป็นต้นมา "หลวงพ่อผาเงา" เป็นพระพุทธรูปศิลปะเชียงแสนที่ได้รับอิทธิพลจากศิลปะสุโขทัย โดยเป็นพระพุทธรูปขัดสมาธิราบปางมารวิชัย พระพักตร์รูปไข่ พระหนุเป็นปม พระรัศมีเป็นเปลว มีหน้าตักกว้างประมาณ 1 เมตร สูงประมาณ 1.5 เมตร โดยประดิษฐานอยู่กลางพระวิหารที่ชาวบ้านได้สร้างครอบเอาไว้ตั้งแต่เมื่อครั้นค้นพบองค์พระใหม่ๆ

สำหรับความศักดิ์สิทธิ์ที่เล่าขานกันมาเกี่ยวข้องกับความเมตตา ก่อนจะมีการเข้าไปบุกเบิก เพื่อบูรณะวัดพระธาตุผาเงา บริเวณดังกล่าวยังเป็นยอดดอยและมีป่าไม้หนาแน่น ชาวบ้านเล่าขานกันมาตั้งแต่บรรพบุรุษและหลายคนประสบพบเจอด้วยตัวเองว่าคราใดที่เข้าป่าล่าสัตว์ และติดตามสัตว์ป่าไปจนถึงบริเวณที่ตั้งของวัดพระธาตุผาเงาในปัจจุบัน สัตว์ป่าส่วนใหญ่จะหยุดนิ่งและไม่วิ่งหลบหนี แต่ที่น่าอัศจรรย์ คือ ไม่ว่าพรานป่าจะใช้ปืน ธนู หรืออาวุธใดๆ ยิงก็ไม่ได้ถูกเนื้อต้องตัวสัตว์หรือมักจะหายเอาตัวรอดไปได้ทุกครั้ง ซึ่งเรื่องเล่านี้ยังคงตกทอดมาจนถึงปัจจุบัน ความมหัศจรรย์ของบริเวณดอยอันเป็นที่ตั้งของ วัดพระธาตุผาเงา ยังมีเรื่องเล่าขานจากผู้ที่เดินทางไปสักการะว่า เมื่อเจ็บไข้ได้ป่วยและเข้าไปสักการะจะหายหรือทุเลาจากโรคต่างๆ ได้อย่างน่าอัศจรรย์ ทำให้มีนักท่องเที่ยวหรือญาติโยมหลายคนที่ไปเยือน จ.เชียงราย เพื่อไปสักการะอย่างต่อเนื่อง ด้วยเห็นผลแห่งความอัศจรรย์ดังกล่าว

ส่วนเรื่องโชคลาภ เป็นที่น่าสังเกตว่าผู้ที่ไปขอโชคลาภและได้ดังใจหวัง มักจะเป็นนักท่องเที่ยวที่มาจากต่างพื้นที่หรือกรุงเทพฯ โดยบางครั้งถูกลอตเตอรี่ รางวัลที่ 1 นอกจากนี้ ช่วงที่มีญาติโยมอุปถัมภ์วัดมากที่สุด คงหนีไม่พ้นช่วงเกิดวิกฤตเศรษฐกิจในปี 2540 เพราะมีญาติโยมจากกรุงเทพฯ ที่ประสบกับปัญหาเดินทางไปเยือนวัดพระธาตุผาเงาเป็นจำนวนมาก เมื่อคนเหล่านี้พ้นจากวิกฤต ได้ปวารณาตนขอเป็นโยมอุปถัมภ์วัด แต่เหนือสิ่งอื่นใด คือ หลวงพ่อผาเงายังคงความเป็นพระพุทธรูป ที่เป็นสัญลักษณ์ของความเมตตาต่อสัตว์โลก