พระศรีอาริยเมตไตรย วัดไลย์ อำเภอท่าวุ้ง จังหวัดลพบุรี

พระศรีอาริยเมตไตรย วัดไลย์ อำเภอท่าวุ้ง จังหวัดลพบุรี ที่วัดไลย์ อำเภอท่าวุ้ง จังหวัดลพบุรี มีความงดงามของศิลปกรรมแห่งประติมากรรมไทยที่น่าสนใจ น่าติดตามไปชมความงามด้วยสายตา นั่นคือ งานปูนปั้นเรื่องพุทธประวัติและทศชาติ ตรงผนังตอนหน้า ตอนหลัง และมุขตอนในวิหาร และยังมีรูปหล่อพระศรีอาริย์ เป็นของสำคัญยิ่ง ดังในพระนิพนธ์ของ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เรื่อง "เที่ยวตามทางรถไฟ" ที่ว่า "วัดไลอยู่ริมลำน้ำที่บางขาม พ้นเขาสมอคอนไปทางตะวันตกไม่ห่างนัก เป็นวัดเก่าชั้นแรกตั้งกรุงศรีอยุธยา แล้วปฏิสังขรณ์เมื่อรัชกาลสมเด็จพระเจ้าบรมโกศ ยังมีลายภาพของเก่าปั้นเรื่องทศชาติและเรื่องปฐมสมโพธิงามน่าดูนัก ที่วัดไลนี้มีรูปพระศรีอาริย์เป็นของสำคัญอีกอย่างหนึ่ง ซึ่งผู้คนนับถือกันมามาก แต่โบราณเมื่อรัชกาลที่ 5 ไฟป่าไหม้วิหารรูปพระศรีอาริย์ชำรุดไป พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้เชิญลงมาปฏิสังขรณ์ในกรุงเทพฯ แล้วคืนกลับไปประดิษฐานอย่างเดิม ถึงเทศกาลราษฎรยังเชิญออกแห่เป็นประเพณีเมืองมาทุกปีมิได้ขาด"

โดยได้จัดงานไหว้พระศรีอาริย์ถึง 3 ครั้งต่อปี กล่าวคือ วันกลางเดือน 3 กลางเดือน 6 และวันแรม 5 ค่ำ เดือน 11 กล่าวสำหรับรูปพระศรีอาริย์ เป็นรูปปั้นเนื้อทองผสมมีลักษณะคล้ายพระอัครสาวก มีขนาดสูงกว่าคนธรรมดา นั่งขัดสมาธิคล้ายพระพุทธรูปปางมารวิชัย ประดิษฐานอยู่ในวิหารอีกหลังหนึ่ง ซึ่งตั้งอยู่ทางด้านตะวันตกของวิหารหลังแรก ในหนังสือ "พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์" ของ พระราชวรมุนี (ประยุทธ์ ปยุตฺโต) ให้ความหมายของ "พระศรีอาริย์" อย่างน่าสนใจทีเดียวว่า "ศรีอารยเมตไตรย พระนามของพระพุทธเจ้าพระองค์หนึ่ง ซึ่งจะอุบัติขึ้นในภายหน้า หลังจากสิ้นศาสนาพระโคดมแล้ว ในคราวที่มนุษย์มีอายุยืน 80,000 ปี นับเป็นพระพุทธเจ้าองค์ที่ 5 แห่งภัทรกัปนี้" และในหนังสือ "ลพบุรีที่น่ารู้" ของ หวน พินธุพันธุ์ มีกล่าวถึงตำนานการหล่อพระศรีอาริย์อย่างพิสดารล้ำลึกยิ่งว่า

"นานมาแล้วมีชายคนหนึ่งชื่อมณฑา อุตส่าห์พยายามรักษาศีลบำเพ็ญทาน เพื่อหวังจะมีอายุยืนนานได้พบพระศรีอาริย์ ครั้นถึงกาลใกล้จะตายได้เกิดสังหรณ์ใจ จึงได้สั่งบุตรว่า ถ้าตนตายอย่าเพิ่งเผาศพจนกว่าจะเลย 7 วันไปแล้ว เมื่อเฒ่ามณฑาตายลงวิญญาณได้ล่องลอยเพื่อจะไปนมัสการพระศรีอาริย์ แต่ไม่พบ ร้อนถึงพระอินทร์ต้องมารับและแจ้งว่าขณะนี้พระศรีอาริย์ได้จุติลงมาในมนุษย์โลกแล้ว กำลังบวชเป็นพระภิกษุอยู่ที่วัดไล พร้อมกับมอบดอกบัวให้ 1 ดอก เพื่อนำไปถวายพระศรีอาริย์ ดอกบัวนี้เป็นของกายสิทธิ์ บุคคลธรรมดามองไม่เห็น แล้วพระอินทร์ได้ส่งวิญญาณของเฒ่ามณฑากลับคืนร่างเดิม ขณะนั้นเฒ่ามณฑาเพิ่งตายไปได้ 4 วัน เฒ่ามณฑาจึงได้ฟื้นคืนชีพ แล้วได้เล่าเรื่องที่ตายไปให้บุตรหลานฟัง จากนั้นก็ลงเรือพายไปวัดไล เพื่อนมัสการพระศรีอาริย์ ขณะที่ไปถึงวัดไลนั้นเป็นวันธรรมสวนะ ซึ่งเป็นวันที่พระภิกษุสามเณรเข้าโบสถ์เพื่อฟังพระโอวาทพระปาฏิโมกข์ เฒ่ามณฑาจึงนั่งรออยู่ที่บันไดหน้าโบสถ์