ท่องไปในแดนธรรม-นั่งรถม้า...ไหว้พระที่เขลางค์นคร เมื่อย่างเท้าก้าวลงรถไฟที่เขลางค์นคร(ลำปาง) แล้วนั่งรถม้าพาชมเมืองก่อนเดินทางต่อไปไหว้พระ ๕ วัดเป็นรอบเล็กและไหว้พระ ๙ วัดเป็นรอบใหญ่ ได้บรรยากาศแสนพิเศษกับความรู้สึกตื่นตะลึงในวัฒนธรรม ของรถม้าที่เหลืออยู่เพียงแห่งเดียวในประเทศไทย แต่เมื่อย่างเท้าก้าวเข้าไปสู่วัดในพุทธศาสนาที่ประกอบด้วยศิลปะล้านนาและพม่า เป็นอีกความพิเศษที่ไม่มีจังหวัดใดเสมอเหมือน

วัดแรกที่รถม้าพาเข้าไปชมเป็นวัดศิลปะพม่าที่งดงามและใหญ่ที่สุดในประเทศไทย ชื่อ วัดศรีชุม  ตั้งอยู่บนถนนศรีชุม วิหารเป็นครึ่งตึกครึ่งไม้ มีปราสาทเป็นเครื่องไม้ยอดแหลมตามแบบศิลปะพม่าแท้ บานประตูและซุ้มเป็นไม้ลายฉลุที่อ่อนช้อยสวยงามยิ่งนัก เพดานเป็นไม้จำหลักโปร่งหลายชั้นประดับกระจกสี ใต้หลังคาเรือนยอด ๗ ชั้น เป็นที่ประดิษฐานพระพุทธรูปบนฐานชุกชี ที่เป็นไม้จำหลักแผ่นใหญ่ นอกจากนี้ยังมีพระอุโบสถและพระธาตุเจดีย์เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ ฐานทรงกลมก่ออิฐถือปูนแบบพม่า แต่เมื่อรถม้าพาเลี้ยวออกจากวัดแล้วข้ามถนนไปซอยฝั่งตรงกันข้ามภาพที่เห็นข้างหน้าคือ เจดีย์สีทองเหลืองอร่ามงามตา ทรงศิลปะพม่าที่ตั้งอยู่บนสนามหญ้าเขียวขจี เป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุที่อัญเชิญมาจากประเทศพม่า เมื่อ พ.ศ.๒๔๔๙ ศาลาการเปรียญเป็นเรือนไม้ขนาดใหญ่ทั้งหลัง หลังคาซ้อนกันเป็นชั้นตามแบบอย่างศิลปะพม่า พระอุโบสถขนาดเล็กหลังคาเครื่องไม้เป็นชั้นๆ งามด้วยลายเครือเถาว์ปูนเหนือประตู ภายในอุโบสถเป็นพระประธานศิลปะพม่าเช่นกัน วัดนี้คหบดีชาวพม่าที่เข้ามาทำไม้ใน จ.ลำปาง เป็นผู้สร้างในช่วงสมัยรัชกาลที่ ๕ ปัจจุบันนี้ วัดป่าฝางได้เปลี่ยนชื่อเป็นวัดศาสนโชติการาม

รถม้าควบตะบึงออกจากวัดป่าฝางไปตามถนนสายรชดาภิเษกข้ามแม่น้ำวังไปยังถนนสายพระแก้ว ผ่าน บ้านเสานัก และบ้านเก่าแก่ที่สร้างมาตั้งแต่สมัยการทำไม้เฟื่องฟูเป็นสุนทรียภาพที่หาชมได้ยาก แต่ที่นี่เป็นเมืองไม้สักจึงมีศิลปะการสร้างบ้านอยู่อาศัยวิจิตรพิสดารไม่น้อย ถนนเลียบผ่านหน้า วัดพระแก้วดอนเต้าสุชาดาราม ต.เวียงเหนือพอรถม้าจอดเทียบให้ลงชมวัด ก็เห็นเจดีย์พระธาตุดอนเต้าสูงสวยสง่างามด้วยสีทองสุกปลั่ง ซึ่งบรรจุพระเกศาธาตุของพระพุทธเจ้า ๔ องค์ ทุกวันขึ้น ๑๕ ค่ำ เดือน ๘ เหนือ (เดือน ๖ ใต้) ของทุกปีจะมีประเพณีสรงน้ำพระธาตุ เพื่อเสริมบุญบารมีให้อยู่เย็นเป็นสุขแก่ชีวิตและครอบครัว ในตำนานของวัดได้กล่าวไว้ว่า วัดแห่งนี้เคยเป็นที่ประดิษฐานพระแก้วมรกตตั้งแต่ พ.ศ.๑๙๗๙ นานถึง ๓๒ ปี 

ออกจากวัดขึ้นนั่งรถม้าไปยังถนนสายลำปาง-แจ้ห่มมุ่งสู่ สุสานไตรลักษณ์อันเลื่องชื่อ ที่มีพระเกจิอาจารย์ หลวงพ่อเกษม เขมโก ที่เคารพรักของชาวเขลางค์นคร พอใกล้ถึงรถม้าชะลอเตรียมจอดด้านขวามือมองเห็นรูปปั้นหลวงพ่อเกษม เขมโก ยืนในภาพสำรวม สุขุม เยือกเย็นดุจท่านยังมีชีวิตอยู่ เป็นภาพที่เห็นแล้วหวนระลึกถึงกิจวัตรที่ท่านปฏิบัติอย่างต่อเนื่องและยาวนาน สร้างตำนานให้เมืองเขลางค์นครเป็นเมืองพระดังคับฟ้าเมืองไทย ลงจากอาคารทรงไทยประยุกต์ขึ้นนั่งรถม้าคันเดิม มุ่งหน้าสู่วัดที่ ๕ วัดเจดีย์ซาวหลัง ต.ต้นธงชัยว่ากันว่าพุทธศาสนิกชนใดที่ไปกราบไหว้พระเจดีย์ซาวหลัง หากนับได้ครบ๒๐ ถือว่ามีบุญ  ด้วยความอยากได้บุญก็เลยเดินวนไปนับไปได้เกินซาว (ซึ่งภาษาไทยเหนือแปลว่า ยี่สิบ) ทุกที แสดงว่ามีบุญน้อยหรือมีไม่พอ องค์พระธาตุเจดีย์เป็นศิลปะล้านนา ในวิหารหลังเล็กมีพระพุทธรูปทันใจที่ว่ากันว่าหากกราบไหว้ขอพรสิ่งใดจะได้ผลเร็วทันใจหมาย พระพุทธรูปทันใจองค์นี้เป็นสำริดปางสมาธิศิลปะสมัยเชียงแสน นอกจากนี้ยังมีพระแสนแช่ทองคำที่เป็นพระพุทธรูปทองคำหนัก ๙๕.๕ บาท  ปางมารวิชัย ศิลปะล้านนา มีข้อสันนิษฐานว่า วัดเจดีย์ซาวหลังสร้างก่อนพุทธศตวรรษที่ ๒๑ 

และนี่คือวัดที่๕ มหามงคลที่ควรไปกราบไหว้อัตราค่ารถม้าก็ต้องตกลงกัน ซึ่งโดยมาตรฐานแล้ว รถม้าลำปางแล้วจะเหมากันเป็นชั่วโมง เช่นเส้นทางที่ ๑ เวลาเดินรถม้า ๒ ชั่วโมง ราคาราวๆ ๕๐๐ บาท  และเส้นที่ ๒ เวลา ๓ ชั่วโมง ราคาประมาณ ๖๐๐ บาท ส่วนเครื่องถวายพระมีจำหน่ายทุกวัด หรือจะหาซื้อมาก่อนจากตลาดใกล้ๆ สถานีรถไฟก็ได้เช่นกัน นอกจากนี้ถ้านักท่องเที่ยวประสงค์ที่จะไหว้พระ๙ วัดก็ไม่ยากเลย มีวัดสวยงามทั้งวัดศิลปะล้านนาและศิลปะพม่า เช่น ที่วัดศรีรองเมือง วัดปงสนุกเหนือ-ใต้ วัดบุญวาทย์ หรือจะไปกราบหลวงพ่อดำที่ศาลหลักเมือง ซึ่งอาจจะเป็นรอบใหญ่ของการนั่งรถม้าไหว้พระ การนั่งรถม้าไหว้พระจึงเป็นอีกมิติหนึ่งที่เพิ่มสีสันความศิวิไลซ์ให้เขลางค์นครได้อย่างน่าตื่นตาตะลึงใจ และตระการตายิ่งกว่าไปจังหวัดใดๆ ในล้านนา เที่ยวไหว้พระแล้วก็แวะซื้อของประเภทเซรามิกหรือผลิตภัณฑ์ภูมิปัญญาท้องถิ่นจากกะลามะพร้าว คมชัดลึก เรื่องและภาพธงชัยเปาอินทร์