วันออกพรรษา ประเพณี บุญยกกระจาด

วันออกพรรษาเป็นวันที่พุทธบริษัททั้งชาววัดและชาวบ้าน ได้พร้อมใจกันกระทำบุญกุศลต่างๆ ตามคติประเพณีที่เคยประพฤติปฏิบัติสืบๆ กันมาแต่โบราณกาล เช่นมีการตักบาตรเทโว หรือเรียกตักบาตรดาวดึงส์ เป็นต้น "วันออกพรรษา" มีสาเหตุเนื่องมาจาก "วันเข้าพรรษา" ที่มีมาแล้วเมื่อวันแรม 1 ค่ำเดือน 8 อันเป็นวันที่พระภิกษุทั้งหลายอธิษฐานใจเข้าอยู่พรรษาครบไตรมาส คือ 3 เดือน ตามพระพุทธบัญญัติโดยไม่ไปค้างแรมค้างคืนนอกสถานที่ที่ท่านตั้งใจอยู่ไว้

"พระครูสมุห์มนต์ชัย" เลขานุการเจ้าคณะตำบลบางสมัคร สำนักงานวัดบางสมัคร วัดบางสมัคร จ.ฉะเชิงเทรา กล่าวว่า เมื่อมีวันเข้าพรรษาก็จำเป็นต้องมีวันออกพรรษา ซึ่งวันออกพรรษาตรงกับวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 11 (วันเพ็ญเดือน 11) ของทุกปี วันออกพรรษาเป็นวันสุดท้ายแห่งการจำพรรษาของพระภิกษุสงฆ์ หมายถึงพระภิกษุสงฆ์ได้จำพรรษาครบกำหนดไตรมาส ตามพระพุทธบัญญัติแล้ว ท่านมีสิทธิ์ที่จะจาริกไปพักค้างคืนที่อื่นได้ ไม่ผิดพระพุทธบัญญัติและยังได้รับอานิสงส์ (ผลดี) คือ ไปไหนไม่ต้องบอกลา ไม่ต้องถือผ้าไตรครบชุด ลาภที่เกิดขึ้นแก่ท่านมีสิทธิ์รับได้

มีโอกาสได้อนุโมทนากฐินและได้รับอานิสงส์ คือได้รับการขยายเวลาของอานิสงส์นั้นออกไปอีก 4 เดือน อนึ่งมีชื่อเรียกวันออกพรรษาอีกอย่างหนึ่งว่า "วันปวารณา หรือ วันมหาปวารณา" มีความหมายว่าพระภิกษุทั้งหลายทั้งพระผู้ใหญ่และพระผู้น้อย ต่างเปิดโอกาสอนุญาตแก่กันและกันให้ว่ากล่าวตักเตือนกันได้

ส่วนพิธีของฆราวาสนั้นควรจะนำเอาพิธีปวารณาของพระท่านมาใช้ดูบ้าง ซึ่งจะมีผลดีที่เกิดขึ้นแก่กลุ่มชนที่อยู่รวมกัน ไม่ว่าครอบครัวและสังคมต่างๆ และมีพิธีกรรมของฆราวาสที่เกี่ยวเนื่องกันในวันออกพรรษานี้ก็ได้แก่การบำเพ็ญบุญกุศลต่างๆ เช่น การทำบุญตักบาตร รักษาศีล ฟังธรรม ณ วัดที่อยู่ใกล้เคียง มีการทำบุญอันเป็นประเพณีที่นิยมกระทำกันมานานแล้ว ในวันออกพรรษา ซึ่งเรียกว่า "ตักบาตรเทโว" หรือเรียกชื่อเต็มตามคำพระว่า "เทโวโรหนะ "แปลว่าการหยั่งลงจากเทวโลก" หรือการตักบาตรนี้เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า "ตักบาตรดาวดึงส์" และการตักบาตรเทโวนี้ จะกระทำในวันขึ้น 15 เดือน 11 หรือวันแรม 1 ค่ำเดือน 11 ก็ได้สุดแท้แต่จะเห็นพร้อมกัน

การทำบุญตักบาตรเทโวนี้ หนึ่งปีมีหนึ่งครั้ง และการกระทำบุญเช่นนี้ โดยยึดถือว่าเป็นวันคล้ายกับวันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงจากเทวโลก ตามตำนานกล่าวว่า เมื่อก่อนพุทธศักราช 80 ปี พระพุทธเจ้าเสด็จขึ้นไปจำพรรษา ณ บัณฑุกัมพลศิลาอาสน์ ในสวรรค์ชั้นดาวดึงส์เพื่อทรงเทศนา "พระสัตตปรณาภิธรรม" คือพระอภิธรรม 7 คัมภีร์ โปรดพระพุทธมารดา (ซึ่งทรงบังเกิดอยู่ในสวรรคชั้นดุสิต) ครั้นครบกำหนดการทรงจำพรรษาครบ 3 เดือน พระพุทธเจ้าทรงปวารณาพระวัสสาแล้วเสด็จลงจากดาวดึงส์เทวโลกมาสู่มนุษย์โลก ในวันขึ้น 15 ค่ำเดือน 11 โดยลงทางบันไดแก้วทิพย์ซึ่งตั้งระหว่างกลางของบันไดทองทิพย์อยู่เบื้องขวาบันไดเงินทิพย์อยู่เบื้องซ้ายและหัวบันไดทิพย์ที่เทวดาเนรมิตขึ้นทั้ง 3 พาดบนยอดเขาพระสิเนรุราชอันเป็นที่ตั้งแห่งสวรรค์ชั้นดาวดึงส์

และวันออกพรรษา คือปีนี้ตรงกับ วันที่ 26 ต.ค. 2550 วัดบางสมัครก็ได้จัดงานวันออกพรรษา คือ มีการทำบุญตักบาตร ถวายอาหารกับพระสงฆ์ที่จำพรรษาอยู่ในอาราม มีการรักษาศีลฟังพระธรรมเทศนาเรื่องที่เกี่ยวกับประวัติความเป็นมาของวันออกพรรษาเพื่อให้สาธุชนที่มาทำบุญได้รับทราบประวัติความเป็นมาในวันออกพรรษา และมีการทำบุญตักบาตรเทโว

อาหารที่ชาวบ้านบางสมัครนิยมใส่บาตรคือ 1. ข้าวสาร 2. น้ำตาลทราย 3. ส้มเขียวหวาน 4. ข้าวต้มมัด ซึ่งอาหารทั้ง 4 อย่างนี้ สาธุชนจะนำใส่บาตรพระสงฆ์ของวัดบางสมัครทั้งวัด และประเพณีโบราณที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งที่ชาวบ้านวัดบางสมัครกระทำมาเป็นเวลาช้านานแล้วก็คือ "พิธียกกระจาด" พิธียกกระจาดนั้นเป็นพิธีพื้นบ้านของวัดบางสมัคร ก็คือญาติโยมของพระสงฆ์ที่จำพรรษาอยู่ภายในวัดบางสมัครก็จะนำกระจาดที่สานด้วยไม้ไผ่ทำเป็นรูปกระจาดมีแฉก 6 แฉก ตัวกระจาดก็จะประดับด้วยกระดาษสีต่างๆ ใจกลางกระจาดมีฉัตรประด้วยกระดาษสีบ้าง พวงมาลัยบ้าง และจากตัวฉัตรจะมีเส้นด้ายโยงมาที่แฉกทั้ง 6 แฉกของกระจาด ที่เส้นด้ายนั้นจะประดับติดปัจจัยตั้งแต่ข้างบนลงมาข้างล่าง

ส่วนของในกระจาดนั้นก็จะใส่ "ขนมกรง ขนมงา ส้ม มัน เผือก กล้วย มะพร้าว" ใส่เต็มกระจาด เมื่อถึงเวลา พระสงฆ์ทั้งวัดเจริญพระพุทธมนต์เสร็จแล้วลงจากศาลามายืนรอที่กระจาดของแต่ละองค์ เมื่อพร้อมแล้วพระสงฆ์ก็ทำพิธีชักกระจาดด้วยผ้าสบงที่วางอยู่บนกระจาด หลังจากนั้นญาติโยมทั้งหลายก็จะนำกระจาดไปประเคนที่กุฎีของพระสงฆ์แต่ละรูป พิธีนี้มีความเชื่อว่าได้บุญคือ 2 อย่างคือ 1. ได้บุญกับพระสงฆ์ซึ่งเป็นบุตรชายที่บวชจำพรรษาอยู่ครบไตรมาส 3 เดือน 2. ได้อุทิศส่วนกุศลให้กับบรรดาบรรพบุรุษที่เสียชีวิตไป ซึ่งประเพณีที่กล่าวมาเป็นประเพณีที่ควรอนุรักษ์ให้กับคนรุ่นใหม่ได้รู้ถึงขนบธรรมเนียมประเพณีของไทย

ในวันอาทิตย์ที่ 4 พ.ย. 2550 ขอเชิญสาธุชนร่วมพิธีทอดกฐินสามัคคีประจำปี 2550 ของวัดบางสมัคร ร่วมเป็นเจ้าภาพในการทอดกฐินในครั้งนี้ กำหนดการ วันอาทิตย์ที่ 4 พ.ย. 2550 เวลา 07.00 น. ตั้งองค์กฐิน ณ ศาลาการเปรียญ วัดบางสมัคร เวลา 09.00 น. ประกอบพิธีถวายผ้ากฐิน เวลา 09.30 น. พระสงฆ์ประกอบพิธีสังฆกรรม ณ อุโบสถ เวลา 11.00 น. ถวายภัตตาหารแด่พระสงฆ์ทั้งวัด เวลา 12.00 น. เชิญร่วมรับประทานอาหารเป็นเสร็จพิธี

ผู้มีจิตศรัทธาประสงค์จะร่วมบริจาคทรัพย์ในการทอดกฐินครั้งนี้ ติดต่อได้ที่ พระครูสมุห์มนต์ชัย เลขานุการเจ้าคณะตำบลบางสมัคร ที่วัดบางสมัคร ตำบลบางสมัคร อำเภอบางปะกง จังหวัดฉะเชิงเทรา 24180 โทร. 0-3884-0528, 08-9891-3887
คอลัมน์ สดจากหน้าพระ
อนุชา ทรงศิริ  ที่มาหนังสือพิมพ์ข่าวสด